lezing NRC columniste Carolien Roelants
Journalist Carolien Roelants is op uitnodiging van Groningen-Jabalya naar Groningen gekomen. Zij is jarenlang Midden-Oosten redacteur geweest bij NRC en schrijft wekelijks in een column over de ontwikkelingen in die regio. Voor een publiek van ruim veertig geïnteresseerden gaf zij een analyse van het politiek krachtenveld dat de situatie in Gaza bepaalt.
Zij begon met te schetsen dat Gaza zich niet economisch ontwikkelt, maar juist het tegenovergestelde – ontontwikkelt. Vijf jaar geleden was de situatie beter dan nu; een rapport van de VN voorspelde een aantal jaar geleden dat de Gazastrook in 2020 onbewoonbaar zal zijn. De wereldgemeenschap houdt via de UNWRA de bevolking in leven, maar doet niets aan de economische blokkade. De belangrijkste oorzaak van de achteruitgang is de economische blokkade en de drie oorlogen met Israël die in de afgelopen tien jaar hebben plaatsgevonden. Maar dit is niet het enige: ook het conflict tussen Fatah en Hamas, en het autoritaire bewind van Hamas zijn debet aan de economische ineenstorting. Hamas stelt de strijd tegen Israël boven de belangen van de bevolking. In 2007 stelde Israël de blokkade in; Hamas reageerde met raketaanvallen zonder de voorspelbare Israëlische repressie in acht te nemen. Israël heeft twee doelen met de blokkade. De eerste is de invoer van wapens tegenhouden en ten tweede het uitlokken van een opstand van de bevolking tegen Hamas. Wat in beide gevallen niet werkt.
Cijfers en gegevens
De werkeloosheid is in 2018 52% (was in 2014 44%). Maar de jeugdwerkeloosheid is 70% en die onder vrouwen 78%. Bijna 2 miljoen mensen leven op een oppervlak van een derde van de Flevopolder. Maar liefst 53% leeft onder de armoedegrens van € 4,- per dag. Van de bevolking heeft 79% een vorm van hulp nodig. Maar op die hulp is recent bezuinigd. President Trump heeft de hele bijdrage van de VS aan de UNWRA geschrapt en deze is maar ten dele overgenomen door EU en Arabische landen. Trump heeft trouwens ook alle steun aan de Palestijnse Autoriteit geschrapt omdat die niet bereid is zich te schikken naar zijn wensen. Van het water is 96% ongeschikt voor consumptie. Schoon water is dus duur; het kost € 9,30 per m3 (in Nederland is dat € 1,-). Dat kost gezinnen een derde van hun inkomen. Er was 4 uur per dag stroom beschikbaar. Ook President Abbas speelt daarin rol. Over de rug van de bevolking in Gaza probeert hij Hamas te onderwerpen door alle betalingen (voor salarissen; voor medicijnen; voor de levering van elektriciteit uit Israël) af te knijpen. Maar de stroomvoorziening is nu verbeterd tot 9 à 11 uur stroom per dag vanwege een informele deal via Qatar. Qatar betaalt Israël voor leveranties, hoewel dat tegen het zere been van Abbas is.
Vluchtelingen
De VS en Israël willen geen UNWRA meer omdat die in hun ogen het vluchtelingenprobleem in stand houdt. Er zijn nu 5,4 miljoen Palestijnen die onder de UNWRA vallen. Zonder vluchtelingen zou het probleem volgens hen opgelost zijn. Israël noemt ze fictieve vluchtelingen. In hun ogen zou de terugkeer de Joodse staat vernietigen.
Plan van de eeuw
Dat is zoals president Trump zijn vredesplan noemt dat waarschijnlijk in juni onthuld zal worden, maar waarvan al veel bekend is. Het “schaft de vluchtelingen af”. De buurlanden krijgen miljarden dollars en in ruil daarvoor krijgen vluchtelingen het staatsburgerschap van dat land aangeboden. Dit geldt ook voor de Palestijnen in het bezette gebied; de Palestijnen krijgen dan een soort autonomie rond de Israëlische nederzettingen. De twee-staten oplossing heeft gefaald en is defintief van de baan. Voor de VS is hiermee het probleem opgelost.
Grote mars van de terugkeer
De abominabele situatie in de Gazastrook stimuleert de protestbereidheid van de bevolking. De uitzichtloosheid voor de jeugd, meer dan 50% van de bevolking, maakt dat zij niets meer te verliezen hebben. Inspirator is journalist en dichter Ahmad Abu Artemah. Via facebook lanceerde hij op 7 januari 2018 de geweldloze mars naar de grens om de aandacht van de wereld te vestigen op het recht op terugkeer. “Onze enige keus is te kloppen op de deuren van de gevangenis”. Ook nu na één jaar de situatie nog meer verslechterd is, blijft hij oproepen om door te gaan. Volgens Israël is het een complot van Hamas, maar volgens Carolien Roelants is het een burgerinitiatief dat door alle organisaties (incl. Fatah en Hamas) wordt gesteund. De eerste dag vielen er 14 doden en 1400 gewonden, meer dan de helft door scherpe munitie. De bloedigste dag was 14 mei 2018: 48 doden en meer dan 1350 gewonden. Op die dag probeerden jongeren het hek te bestormen en lieten zij brandende vliegers en ballonnen op. De VN stelde een onderzoekscommissie in die concludeerde dat Israëlische militairen mogelijk schuldig zijn aan oorlogsmisdaden. Ook na het uitkomen van het rapport gaan de wekelijkse demonstraties door met opnieuw tientallen doden. Nadat tweemaal raketten waren afgeschoten o.a. op Tel Aviv is er een informeel bestand tussen Israël en Hamas van kracht; beiden hadden geen belang bij escalatie tot een nieuwe oorlog. Het geweld bij de demonstraties sinds 30 maart is geringer van omvang omdat mensen van Hamas jongeren die brandende vliegers willen oplaten tegen houden.
Hamas ligt zelf ook onder druk: Er waren onlangs protesten tegen Hamas. Onder het motto “Wij willen leven” gingen honderden jongeren de straat op vanwege de hogere prijzen van levensonderhoud. Deze protesten zijn met harde hand door Hamas onderdrukt.
Hoe verder?
Afspraken op basis van het informele bestand tussen Israel en Hamas zijn:
– uitbreiding visserijzone tot 15 mijl;
– meer grensovergangen geopend;
– verhoging van het aantal goederen dat mag worden ingevoerd;
– Qatar blijft financiële steun geven;
Ook is overeengekomen dat er verder wordt gepraat. Abbas ziet dit als een samenzwering tegen de Palestijnse Autoriteit waarbij wordt gepoogd om de Gazastrook los te weken van de Westbank. Veel zal ook afhangen van de nieuwe coalitie in Israël. Gaan zij verder op basis van dit bestand of wordt het een optreden als houwdegen?
In de discussie kwamen vele vragen aan de orde: informatief, over de belangen van verschillende spelers rond het conflict, kansen op verandering, humanitaire situatie. Het vergt te veel ruimte om weer te geven. Alleen m.b.t. de vraag naar het perspectief van een oplossing geef ik nog het antwoord van mevrouw Roelants weer: ”De twee statenoplossing is van tafel. Het wordt of één staat met democratische rechten voor iedereen, of de huidige situatie blijft gehandhaafd: één staat zonder rechten voor een groot deel van de bevolking” .
Bert Giskes
