Veel deskundigen zijn van mening dat de zaak van Israël zwak is omdat Gaza in feite onder Israëlische controle staat.
Israël heeft het grootste ziekenhuis van Gaza bestormd en woonwijken en vluchtelingenkampen gebombardeerd in aanvallen die volgens de mensenrechten chef van de Verenigde Naties, Volker Turk, een “nachtmerrieachtige” situatie hebben ontketend in de belegerde Palestijnse enclave.
Er gaan steeds meer stemmen op voor een staakt-het-vuren nu de humanitaire situatie verslechtert en duizenden mensen het risico lopen te verhongeren als gevolg van de Israëlische blokkade van het gebied – waar 2,3 miljoen mensen wonen. Israël en zijn bondgenoten hebben betoogd dat de bombardementen gerechtvaardigd zijn omdat het recht heeft op zelfverdediging als reactie op de Hamas-aanvallen van 7 oktober waarbij 1.200 mensen omkwamen en meer dan 5.600 gewond raakten in het zuiden van Israël.
Maar wat is dit recht op zelfverdediging, en rechtvaardigt het Israëls moord op meer inmiddels dan 11.500 Palestijnen en verwonding van 29.800 ?
Wat is het recht op zelfverdediging?
Volgens artikel 51 van het VN-Handvest, totdat de VN-Veiligheidsraad maatregelen neemt om de internationale vrede en veiligheid te handhaven, “mag niets in het Handvest afbreuk doen aan het inherente recht op individuele of collectieve zelfverdediging als er een gewapende aanval plaatsvindt tegen een lid van de Verenigde Naties.”
Sinds Israël is begonnen met het bombarderen van de Gazastrook, hebben zijn functionarissen en zijn westerse bondgenoten – van de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk tot de Europese Unie – de Israëlische acties verdedigd door te wijzen op artikel 51.
Is het van toepassing op Israël tegen Gaza?
Veel experts zijn er niet van overtuigd dat het van toepassing is.
“Het recht op zelfverdediging kan worden ingeroepen wanneer de staat wordt bedreigd door een andere staat, wat niet het geval is”, zei Francesca Albanese, speciale VN-rapporteur voor de mensenrechten in de bezette Palestijnse gebieden, dinsdag in een toespraak tot de Australian Press Club. De aanval waarmee Israël op 7 oktober werd geconfronteerd, kwam van een gewapende groep in Gaza een gebied dat Israël effectief controleert.
Israël trok zijn troepen in 2005 terug uit Gaza, maar het heeft een land-, zee- en luchtblokkade opgelegd aan de enclave sinds Hamas in 2007 aan de macht kwam. Dat komt volgens Albanese neer op bezetting – hoewel Israël en zijn bondgenoten het niet eens zijn met die beoordeling.
“Israël beweert niet dat het wordt bedreigd door een andere staat. Het is bedreigd door een gewapende groep in bezet gebied. Het kan geen aanspraak maken op het recht op zelfverdediging tegen een dreiging die uitgaat van een gebied dat het bezet, van een gebied dat onder oorlogvoerende bezetting wordt gehouden”, zei Albanese.
Albanese verwees naar een advies uit 2004 van het Internationaal Gerechtshof (ICJ), waarin stond dat de bouw van de Israëlische scheidingsmuur op de bezette Westelijke Jordaanoever illegaal was. Het Internationaal Gerechtshof verwierp het Israëlische argument om de muur te bouwen en zei dat het geen beroep kon doen op het recht op zelfverdediging in bezet gebied.
Zijn er nog andere uitdagingen voor het argument van Israël?
Andere deskundigen wijzen op de verwoestende omvang van de Israëlische aanvallen op Gaza. “De dood van naar verluidt 4.710 kinderen, aanvallen op de gezondheidszorg, het onthouden van water en elektriciteit – deze kunnen niet alleen worden gerechtvaardigd als een ‘recht op zelfverdediging'”, zegt Iain Overton, uitvoerend directeur van de in Londen gevestigde Action on Armed Violence, die onderzoek doet naar en pleit voor gewapend geweld tegen burgers.
Hij voegde eraan toe dat het voor Israël een aanfluiting zou zijn van het internationaal humanitair recht om dit recht op te eisen zonder te worden uitgedaagd.
Welke regels gelden voor de oorlog van Israël tegen de Gazastrook?
Gewapende conflicten worden beheerst door het internationaal humanitair recht (IHR), een reeks regels die zijn opgenomen in internationale overeenkomsten zoals de Vierde Conventie van Genève van 1949, evenals andere overeenkomsten en conventies die bedoeld zijn om ervoor te zorgen dat alle lidstaten een lijst met fundamentele regels onderschrijven tijdens conflicten.
Maar lidstaten handelen niet altijd volgens de regels, het meest recent tijdens de oorlog tussen Oekraïne en Rusland. Israël is beschuldigd van oorlogsmisdaden bij zijn eerdere militaire aanvallen op Gaza, maar het is niet ter verantwoording geroepen.
In het huidige conflict lijken de acties van Israël echter in strijd te zijn met alle vier de belangrijkste principes van het IHR: onderscheid tussen burgers en strijders, evenredigheid tussen verwacht verlies van burgerlevens en schade en het strategische militaire voordeel van een aanval, legitieme militaire doeleinden en de humane behandeling van alle individuen, van burgers tot gevangenen en gijzelaars.
Onder de dode Palestijnen in het huidige conflict zijn sinds donderdag 4.710 kinderen en 3.160 vrouwen. “De omvang van het bombardement en de impact ervan op burgers roept vragen op over de naleving van de evenredigheid door Israël,” vertelde Overton aan Al Jazeera.
De Israëlische bombardementen op Gaza hebben ook 102 hulpverleners van de VN-organisatie voor hulpverlening aan Palestijnse vluchtelingen (UNRWA) gedood, waardoor dit het dodelijkste conflict ooit is voor VN-personeel in de geschiedenis van de organisatie.
Is het gerechtvaardigd om burgers aan te vallen tijdens een conflict?
Het IHR onderstreept de fundamentele regel van alle oorlogen – dat partijen in een conflict altijd een onderscheid moeten maken tussen burgers en strijders en dat burgers en burgerobjecten nooit mogen worden aangevallen.
Daarom is er geen rechtvaardiging voor het aanvallen van burgers door beide partijen in het huidige conflict, en het is onwettig.
Neve Gordon, hoogleraar internationaal recht en mensenrechten aan de Queen Mary University of London, zei dat de acties van zowel Hamas als Israël “duidelijk oorlogsmisdaden” waren, eraan toevoegend dat het “voor iedereen duidelijk” was dat de acties van Hamas op 7 oktober in strijd waren met het IHR. “Het is ook duidelijk dat Israël sinds 7 oktober oorlogsmisdaden heeft gepleegd in Gaza,” zei hij.
“Er is de collectieve bestraffing door het stoppen van water en elektriciteit, de gedwongen verplaatsing van bevolkingsgroepen en vervolgens het ontketenen van verwoestend geweld dat duizenden burgers doodt en tegelijkertijd de infrastructuur in de Gazastrook vernietigt,” voegde Gordon eraan toe.
Israël controleert wat er in en uit Gaza gaat. Zelfs de brandstof voor de enige elektriciteitscentrale, die sindsdien is stilgelegd, is geleverd met toestemming van Israël.
De beweringen van Israël dat Hamas opereert vanuit civiele faciliteiten zijn echter gericht op het rechtvaardigen van burgerslachtoffers, zei Gordon.
“Wanneer Israël Hamas-doelen claimt in vluchtelingenkampen en ziekenhuizen, is het idee in beide gevallen om te onderstrepen dat de waarde van het doelwit extreem hoog is en daarom dat Israël zich houdt aan het principe van evenredigheid, zelfs als er veel burgers sterven,” zei Gordon.
Hoe zit het met Israëlische aanvallen op ziekenhuizen, scholen en vluchtelingenkampen? Zijn dergelijke tactieken geoorloofd?
Het internationaal humanitair recht dringt erop aan dat medische eenheden moeten worden beschermd. Evenzo verbiedt het internationaal recht ook aanvallen op plaatsen die onmisbaar zijn voor het overleven van de burgerbevolking, zoals drinkwaterinstallaties en landbouwgrond.
Het aanvallen van scholen en ziekenhuizen tijdens het conflict, zoals Israël heeft gedaan, is “een van de zes ernstige schendingen”, aldus het VN-bureau van de speciale vertegenwoordiger van de secretaris-generaal voor kinderen en gewapende conflicten.
Toch is Israël onverbiddelijk geweest in deze aanvallen, ondanks zware kritiek. Deskundigen hebben erop gewezen dat het zich heeft gebaseerd op de bewering, gesteund door de VS en de EU, dat Hamas burgers op deze plaatsen als “menselijk schild” gebruikt.
De Amerikaanse president Joe Biden herhaalde woensdag de Israëlische claim van een Hamas-basis in het al-Shifa-ziekenhuis, de grootste medische faciliteit van Gaza. Hij leverde geen bewijs, en Israël heeft tot nu toe ook geen enkel bewijs voor die bewering getoond.
Maar wat als Hamas burgers gebruikt als ‘menselijk schild’?
Een manier waarop Hamas burgers gebruikt als “menselijk schild”, benadrukt Israël, is door naar verluidt te opereren vanuit scholen, ziekenhuizen, vluchtelingenkampen en schuilplaatsen.
Wanneer een persoon op een slagveld wordt gedefinieerd als een menselijk schild, … hij of zij verliest een deel van de bescherming die door het oorlogsrecht aan burgers is toegewezen”, zei Gordon.
“Wat veel juridische commentatoren zeggen, is dat zodra een strijdende partij menselijke schilden gebruikt, dodelijke vormen van geweld kunnen worden gebruikt die anders in een civiele omgeving verboden zouden zijn”, voegde hij eraan toe.
Anderen, zoals Overton, zeiden dat zelfs als de beweringen van Israël over Palestijnse burgers die als menselijk schild worden gebruikt juist zijn, de Israëlische acties nog steeds niet gerechtvaardigd zijn.
“De bewering dat burgers als menselijk schild worden gebruikt, ontslaat een partij niet van haar verplichtingen onder het IHR. Zelfs als er strijders aanwezig zijn, moeten aanvallen nog steeds voldoen aan de principes van onderscheid en proportionaliteit,” zei Overton, wijzend op hoe VN-secretaris-generaal Antonio Guterres Gaza op 7 november een “kerkhof voor kinderen” noemde.
“Wat veel juridische commentatoren zeggen, is dat zodra een strijdende partij menselijke schilden gebruikt, dodelijke vormen van geweld kunnen worden gebruikt die anders in een civiele omgeving verboden zouden zijn”, voegde hij eraan toe.
Anderen, zoals Overton, zeiden dat zelfs als de beweringen van Israël over Palestijnse burgers die als menselijk schild worden gebruikt juist zijn, de Israëlische acties nog steeds niet gerechtvaardigd zijn.
“De bewering dat burgers als menselijk schild worden gebruikt, ontslaat een partij niet van haar verplichtingen onder het IHR. Zelfs als er strijders aanwezig zijn, moeten aanvallen nog steeds voldoen aan de principes van onderscheid en proportionaliteit,” zei Overton, wijzend op hoe VN-secretaris-generaal Antonio Guterres Gaza op 7 november een “kerkhof voor kinderen” noemde.
“Dit onderstreept de ernstige impact op burgers, wat suggereert dat de claim van menselijke schilden de omvang en aard van de aanvallen op burgergebieden mogelijk niet rechtvaardigt”, voegde hij eraan toe.
Wat zijn enkele andere wetten die Israël mogelijk heeft overtreden?
Israël is ook beschuldigd van het gebruik van witte fosfor, dat branden kan veroorzaken en kan leiden tot ernstige, mogelijk dodelijke brandwonden. Het afvuren van witte fosfor is volgens Amnesty International verwant aan een willekeurige aanval, die zowel burgers als militaire doelen treft en daarom verboden is volgens het internationaal recht.
Het IHR maakt duidelijk dat partijen bij een conflict “de verplaatsing van de burgerbevolking niet geheel of gedeeltelijk mogen bevelen”, behalve als militaire redenen dit vereisen of als hun veiligheid in het geding is. Op 13 oktober beval Israël meer dan 1 miljoen Palestijnen in het noorden van Gaza om te evacueren en naar het zuiden van de belegerde enclave te verhuizen, ondanks de waarschuwing van de VN dat Gaza als gevolg van een dergelijk bevel voor een “echte catastrofe” stond. Israël heeft dit bevel gerechtvaardigd door te zeggen dat het gericht was op het beperken van burgerslachtoffers tijdens zijn militaire operatie in het noorden van Gaza.
Het IHR bepaalt ook dat alle partijen in een conflict ervoor moeten zorgen dat humanitaire hulpoperaties “ongehinderd” worden toegestaan en gefaciliteerd. Israël had echter geweigerd essentiële hulp in Gaza toe te laten, ondanks wijdverbreide waarschuwingen voor een humanitaire crisis.
Het besluit van Israël om een “volledige belegering” van de energie-, voedsel- en watervoorziening van Gaza op te leggen, is ook alom bekritiseerd omdat het een humanitaire crisis heeft veroorzaakt, aangezien duizenden Palestijnen worden geconfronteerd met “hongerdood”, aldus de liefdadigheidsinstelling ActionAid. Het humanitair recht verbiedt het gebruik van uithongering van de burgerbevolking “als een methode van oorlogvoering”. “De volledige belegering die nu meer dan een maand duurt, heeft het voor de inwoners van Gaza tot een kwelling gemaakt om basisbehoeften te vinden en te overleven”, zei Turk vorige week, eraan toevoegend dat “er een einde moet komen aan alle vormen van collectieve bestraffing”.
Is het waarschijnlijk dat Israël en Hamas verantwoordelijk zullen worden gehouden voor eventuele wetsschendingen?
Hoewel advocaten en deskundigen hebben gewezen op waarschijnlijke schendingen door Israël en Hamas van het internationaal recht en het internationaal humanitair recht in het bijzonder, is dat misschien geen garantie voor juridische stappen tegen hen.
Deskundigen wijzen op het gebrek aan actie tegen Israël voor de aanval op Gaza in 2008, genaamd Operation Cast Lead, waarbij Israël werd beschuldigd van oorlogsmisdaden. Het 22-daagse Israëlische offensief doodde 1.400 Palestijnen. Ten minste 13 Israëli’s werden gedood bij vergeldingsraketaanvallen door Palestijnse gewapende groepen.
“Historische precedenten, zoals de onderzoeken naar aanleiding van Operatie Cast Lead en anderen, tonen aan dat hoewel onderzoeken naar Israëlische acties in Gaza hebben plaatsgevonden, ze vaak niet hebben geleid tot significante preventieve maatregelen of verantwoording,” zei Overton.
In het huidige conflict had de VN-onderzoekscommissie voor de bezette Palestijnse gebieden op 10 oktober aangekondigd dat er “duidelijk bewijs was van oorlogsmisdaden” van beide kanten en voegde eraan toe dat het “bewijs van oorlogsmisdaden had verzameld en bewaard” omdat het “van plan is om juridische verantwoording af te leggen, inclusief individuele strafrechtelijke en commandoverantwoordelijkheid”.
Ten minste drie Palestijnse rechtengroepen hebben een rechtszaak aangespannen bij het Internationaal Strafhof (ICC) tegen Israël tijdens de aanhoudende oorlog. En deze week diende de Franse advocaat Gilles Devers namens de slachtoffers van Gaza een klacht in bij de aanklager bij het ICC.
Een in de VS gevestigde burgerrechtengroep, het Center for Constitutional Rights, heeft ook Biden en hooggeplaatste leden van zijn kabinet aangeklaagd wegens “medeplichtigheid” aan de “zich ontvouwende genocide”.
