onderstaand artikel is overgenomen van de blog van Claar Legêne.
Drie dagen rust in Gaza. Het Rode Kruis zegt nooit eerder zo’n ravage te hebben gezien, Anouk Eigenraam van de NRC beschrijft de nog rokende puinhopen op internet. In ‘Hollandse Zaken’ brengt iemand een onbetwist feit als argument in, maar presentator Grimbergen roept haastig dat hij geen “propagandaoorlog” wil. Niemand lijkt meer te weten welk nieuws gemanipuleerd is en welk niet.
Op 1 juli presenteerde het Jeugdjournaal haar visie op het Midden-Oostenconflict. Met plaatjes waarop Hamas en Israël evenveel tanks hebben. Geen woord over de bezetting en blokkade van Gaza. De informatie rammelde zo dat ik alle aantoonbaar foute feiten analyseerde en op internet zette. Het artikel reesde meteen over het net en na een dag gaf eindredacteur Joris Marseille publiekelijk toe “dat ze dat niet goed hadden gedaan”.
Ik opende een facebookpagina: ‘Foute Feiten in het Journaal’. Met dagelijks een integrale transcriptie van het journaal-item over Gaza. Voorzien van feitelijk correcties, aanvullingen, bronnen. Bezoekers vulden mijn informatie aan. De conclusie was onontkoombaar: de nieuwsvoorziening van de NOS/NTR berust aantoonbaar vrijwel volledig op Israëlische bronnen.
overtuigingen
Onzichtbare valkuil daarbij is de overtuiging, het paradigma, van waaruit over het conflict wordt bericht of gedicussieerd. Er zijn er vier. Als eerste het paradigma van de christelijke partijen, maar ook van onze regering: Israël is een bevriende natie, een toevluchtsoord voor joden, (nazaten van) holocaustslachtoffers, maar ook het bijbelse beloofde land, dat door omringende islamitische staten wordt bedreigd. Het tweede paradigma is dat van de landclaim: twee volken vechten om hetzelfde land en zijn dus even schuldig aan het conflict. Dan is er het paradigma dat Israël een kolonisator noemt die Palestina militair bezet, Palestijns land annexeert en Gaza daarbovenop een blokkade heeft opgelegd; en Hamas is ‘slechts’ een verzetsbeweging, geboren uit de bezetting. Drie paradigma’s die niet alleen onderling conflicteren, maar geen van drie ook maar het begin van een oplossing bieden.
Er is nog een vierde paradigma, dat niet berust op persoonlijke overtuigingen, maar op in internationaal verband gemaakte afspraken: het internationaal recht, het oorlogsrecht (zowel voor een oorlog: ius ad bellum, als voor gedragingen in een oorlog: ius in bello), de universele mensenrechten en het volkenrecht. Zij vormen een toetsbaar en objectief kader voor zowel het Midden-Oostenconflict zelf als het regelmatig oplaaiend militair geweld. En belangrijker: ze bieden instrumenten voor een niet-militaire oplossing.
de NOS en internationaal recht
Maar nu het vreemde: informatie die NOS/NTR verschaft over de strijd in Gaza wordt nooit in het kader van internationale rechtsverdragen geplaatst. Ik recenseerde 27 uitzendingen. Slechts één daarvan verschafte summiere informatie over het feit dat de bezetting en blokkade van Gaza strijdig zijn met internationale rechtsverdragen. Idem voor de annexatie van Palestijns grondgebied en de nederzettingenbouw. Het internationaal recht als nieuwskader is voor de NOS/NTR kennelijk niet relevant.
Media neigen van nature naar het paradigma van de landclaim. Het sluit aan bij de idee van onafhankelijkheid en onpartijdigheid, van hoor- en wederhoor. Als er twee vechten om hetzelfde land stationeer je gewoon aan beide kanten een correspondent. De context van het conflict is ondergeschikt. Vaste vraag vanuit de NOS-studio: “Hoe denken de mensen daar erover?” Maar “de mensen daar” bestaan niet. Elke mening die ons wordt gepresenteerd als zijnde van “de mensen daar” is gewoon een van vele meningen daar. Het biedt de oplettende kijker wel gelegenheid te achterhalen welk paradigma de correspondent zelf hanteert. De mening van “de mensen daar” staat vrijwel altijd in dienst van het eigen paradigma van de correspondent/redactie. Soms zo opzichtig doorzichtig dat het bijna lachwekkend wordt.
Een andere opmerkelijke conclusie is, dat de NOS/NTR de actieve inmenging van het westen in het nu al decennia durende conflict stelselmatig verdoezelt. Met als opvallendste voorbeeld Nieuwsuur van 5 augustus, waarin de kern van het conflict aldus werd samengevat: “De Palestijnse gebieden bestaan grofweg uit twee delen: de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook. De fundamentalistische beweging Hamas wint in 2006 met overmacht de Palestijnse parlementsverkiezingen. En dat is het begin van een bloedige machtsstrijd tussen Hamas aan de ene kant en de gematigde Fatah-beweging aan de andere kant.”
Geen woord over de interventie van de internationale gemeenschap, die noch de verkiezingsuitslag van deze eerste democratische verkiezingen, noch de daarop gevormde Palestijnse eenheidsregering wilde erkennen, Hamas isoleerde en Fatah faciliteerde. Ongelooflijk. De Soto, VN-gezant, noemde dit in 2007 een historische vergissing en het onnodig en onrealistisch verprutsen van een concrete kans op vrede. Waarop Hamas inderdaad een coup pleegde en haar eigen bestuur vestigde in de Gazastrook.
dode reporters
In Gaza verloren acht journalisten het leven, meldt de Internationale Journalistenfederatie op 31 juli. Acht mensen die hun leven riskeerden om het publiek goed te informeren. De IFJ noemt het woedend een oorlogsmisdaad en heeft een klacht ingediend bij de Verenigde Naties. Mijn woede is dat hun materiaal door redacties zo wordt gemanipuleerd dat wij een onvolledig en partijdig beeld krijgen voorgeschoteld. Alsof Nederland partij is in dit buitenlandse conflict. Mijn woede is dat weer een nieuwe generatie de mogelijkheid wordt onthouden zelfstandig tot menings- en oordeelsvorming te komen.
Wat mensen elkaar op internet toeroepen is moeiteloos te herleiden tot de verschillende paradigma’s. Daarmee kun je nog duizend discussieprogramma’s vullen. Wat ik van de Nederlandse media, het Jeugdjournaal voorop, verwacht is dat onze kinderen leren dat er internationaal recht en mensenrechten bestaan. En dat zij – kinderen hebben doorgaans een sterk gevoel voor gerechtigheid – mogen eisen dat die rechten worden toegepast en gehandhaafd. Opdat honderden kinderen niet zomaar gedood kunnen worden. Want andere rechten hebben we niet.
C.Legêne
